2024'te Türkiye Kripto Ekosistemindeki Mevzuat Değişiklikleri

Türkiye’deki mevzuat açısından “kripto varlıklara” ilişkin yapılan ilk düzenleme, Merkez Bankası tarafından hazırlanan, 16.04.2021 tarihli ve 31456 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Bir başka düzenleme ise Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik (“Yönetmelik”) kripto varlıkların ödemelerde kullanılmasını yasaklanmıştır. Yönetmelik’ten kısa bir süre sonra, Mayıs 2021’de Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı (“MASAK”) tarafından Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları için Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörizmin Finansmanının Önlenmesine Dair Yükümlülüklere İlişkin Temel Esaslar (“Rehber”) yayınlanmıştır. Bu iki gelişme ardından sektördeki aktörler ve yatırımcılar tarafından kripto varlıklara ve kripto varlık hizmetlerine dair mevzuat değişikliği ve güncellemeler beklenmişse de, uzunca bir süre kanun koyucu bu konuda sessiz kalmıştır. Nihayet 2 Temmuz 2024 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan 7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda Değişiklik yapılmasına Dair Kanun ("Değişiklik”) ile Türkiye’de bir süredir beklenen hukuki düzenlemeler sermaye piyasası mevzuatı kapsamında somutlaşmıştır.

Değişiklik sonrasında Sermaye Piyasası Kurulu (“Kurul”) tarafından yapılan 02.07.2024 tarihli duyuru (“Duyuru”) uyarınca Değişiklik nezdinde “Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcı” (“KVHS”) tanımına giren gerçek ve tüzel kişilerden KVHS faaliyetlerini halihazırda yürüten ve yürütmeye devam etme iradesi olanlar açısından bir geçiş süreci öngörülmüştür. Ayrıca SPK, KVHS’lerden mevcut faaliyetlerine ilişkin teknik ve operasyonel bilgi ve belgeler ile ile şirket yapılarına ilişkin idari bilgi ve belgeleri 02.08.2024 tarihine kadar sunmasını istemiştir. KVHS’ler arasından süresi içerisinde SPK tarafından talep edilen bilgi ve belgeleri sunan ve faaliyetlerine devam etme iradesi gösterenler, SPK tarafından yayınlanan geçici liste ile ilan edilmiş olup, geçici listedeki KVHS’lerin (“Mevcut KVHS’ler”) KVHS faaliyetlerini devam ettirebileceği belirtilmiştir.

Geçici liste sonrasında Değişiklik’te yer alan maddelerin uygulamasına yol gösterici olması amacıyla, Mevcut KVHS’ler için Kurul, kendisine Değişiklik ile verilen yetkiyi kullanmak suretiyle 08.08.2024 tarihinde birinci ilke kararı (“Birinci İlke Kararı”) ve 19.09.2024 tarihinde ikinci ilke kararı (“İkinci İlke Kararı”) olmak üzere iki adet ilke karar yayınlamıştır.

Bu yazı kapsamında 7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (“SPK”) kapsamındaki değişiklikler ile Yönetmelik, Rehber, Birinci İlke Kararı ve İkinci İlke Kararı kapsamındaki önemli hususlara yer verilmektedir.

A. YÖNETMELİK

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (“TCMB”), 16 Nisan 2021 tarihinde Resmî Gazete'de yayımlanan bir yönetmelikle kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı olarak kullanılmasını yasaklamıştır. Bu düzenleme, 30 Nisan 2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Düzenlemenin amacı kripto varlıkların mal ve hizmet alımlarında ödeme aracı olarak kullanılmasını engellemek olmuştur.

Yönetmelik, ödeme hizmeti sağlayıcılarının kripto varlıklarla yapılan işlemlere aracılık etmesini de yasaklamaktadır. Söz konusu yasak, ödeme ve elektronik para kuruluşlarının, kripto varlık platformlarıyla işbirliği yapamayacağı veya kripto varlıklar aracılığıyla ödeme hizmeti sunamayacağı anlamına gelmektedir. TCMB, bu adımın finansal istikrarı korumak ve tüketicileri olası risklere karşı korumak amacıyla atıldığını belirtmiştir.

Kripto varlıkların anonim yapısı, yüksek volatiliteye sahip olmaları ve düzenleyici bir çerçevenin eksikliği, bu yasağın gerekçeleri arasında gösterilmiştir. Yönetmelik, kripto varlıkların yatırım amacıyla alım satımını doğrudan yasaklamasa da, ödemelerde kullanılmasını ve finansal sistemle entegrasyonunu sınırlamaktadır. Bu düzenleme, Türkiye'de kripto para ekosistemini ve kullanıcılarını doğrudan etkilemiştir.

B. REHBER

Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı, kripto varlık hizmet sağlayıcılarına yönelik bir rehber yayınlamıştır. Bu rehber, kripto varlık piyasasının düzenlenmesi ve denetlenmesi amacıyla hazırlanmış olup, hizmet sağlayıcılarının uyması gereken yasal ve teknik standartları belirlemektedir.

Rehberde, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının lisanslama süreçleri, müşteri tanıma (KYC) prosedürleri ve kara para aklama ile terörizmin finansmanının önlenmesine (AML/CTF) ilişkin yükümlülükleri detaylı bir şekilde ele alınmaktadır. Ayrıca, müşteri varlıklarının güvenliği, bilgi güvenliği ve operasyonel risk yönetimi konularında da kapsamlı düzenlemeler bulunmaktadır.

Bunun yanı sıra, rehber kripto varlık hizmet sağlayıcılarının faaliyet raporlama ve denetim süreçlerine dair hükümler içermektedir. Düzenli raporlamalar ve denetimler sayesinde piyasanın şeffaflığı ve güvenilirliği artırılmayı hedeflemektedir. Rehber, uluslararası standartlarla uyumlu bir çerçeve sunarak, Türkiye'de kripto varlık ekosisteminin sağlıklı bir şekilde gelişmesine katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Son olarak, rehberde kripto varlık hizmet sağlayıcılarının tüketici haklarına saygı göstermeleri ve şeffaf bir iletişim politikası izlemeleri gerektiği vurgulanmaktadır. Bu kapsamda, müşterilere sunulan hizmetlerin koşulları ve olası riskler hakkında açık ve anlaşılır bilgilendirme yapılması önem taşımaktadır. Rehber, bu prensiplerin hayata geçirilmesiyle birlikte kripto varlık piyasasının güvenilirliğini ve sürdürülebilirliğini artırmayı hedeflemektedir.

C. SPK DEĞİŞİKLİKLERİ

Kurul, Türkiye'de kripto varlık piyasasını düzenlemek ve denetlemek amacıyla önemli adımlar atmaktadır. Bu çerçevede, kripto varlıkların alım satımına ilişkin yasal düzenlemeler yapılmakta ve piyasanın şeffaflığı ile güvenilirliği artırılmaya çalışılmaktadır. Kurul, kripto varlık hizmet sağlayıcılarına yönelik lisanslama ve kayıt süreçleri oluşturarak, sektörde faaliyet gösteren kurumların belirli standartlara uygun hareket etmesini hedeflemektedir.

Geçtiğimiz birkaç yıl içinde kripto varlık ekosistemi paydaşlarının katılımıyla tartışılan değişiklik taslaklarının nihayete erdiği Değişiklik ile SPK kapsamında cüzdan, kripto varlık, kripto varlık hizmet sağlayıcı, kripto varlık saklama hizmeti, platform kavramları SPK’nın tanımlar maddesi kapsamında yer bulmuştur.

I. Tanımlar

Sektörün ana aktörlerinden olan KVHS’ler, Değişiklik nezdinde “Platform” olarak adlandırılmıştır. Platformlar, yani kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer işlemlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşlardır. Değişiklik kapsamında Platform, “kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dâhil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş diğer kuruluşlar” olarak belirlenmiştir.

KVHS’lerin sunduğu hizmetin ana unsuru kripto varlıklardır. Değişiklik’de Kripto varlık için uygulamadan aşina olunan “Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıklar” tanımı tercih edilmiştir.

Kripto varlıkların transfer edilebilmesini ve bu varlıkların ya da bu varlıklara ilişkin özel ve açık anahtarların çevrim içi veya çevrim dışı olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamalar ise cüzdanlardır.

II. Uygulanacak Hukuk

Kripto varlıkları konu edinen rehin sözleşmelerine, 20/10/2016 tarihli ve 6750 sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu uygulanmayacağına yer verilmiştir. Ayrıca, kripto varlıklarla yapılan her türlü işleme ilişkin 20/2/1930 tarihli ve 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat hükümleri saklı tutulmuştur. Platformlar ile müşteriler arasındaki ilişkiler ve platformlarda gerçekleştirilen işlemler nedeniyle taraflar arasında oluşan uyuşmazlıklar genel hükümlere tabidir. Bu bağlamda söz konusu ilişki ve işlemlerden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümü hususunda SPK’nın KVHS’lere ilişkin özel hükümleri değil, Türk Borçlar Kanunu, Türk Medeni Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve diğer ilgili mevzuatlardaki genel hükümler uygulanacaktır. Ayrıca, kitle fonlama platformları ve KVHS’ler Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (“TSPB”)’ne üye olmak için başvurmak zorunda tutulmuştur.

III. İhraç Edilen Kripto Varlıkların Elektronik Ortamda İzlenmesi ve Kuruluş

Kurul tarafından sermaye piyasası araçlarının izlenmesine yeni düzenleme eklenerek sermaye piyasası araçlarının kayden ihraç edilerek Merkezi Kayıt Kuruluşu (“MMK”) tarafından izlenmesi yerine, kripto varlık olarak ihraç edebilmesi ve bunların oluşturulup saklandıkları KVHS’ler tarafından sunulan elektronik ortam nezdinde kayden izlenmesine ilişkin esaslar belirleme yetkisi verilmektedir.

KVHS’lerin kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için Kurul’dan izin alınması zorunlu tutulmuştur. KVHS’lerin faaliyet alanları ise Kurul’un belirleyeceği faaliyet alanları ile sınırlı tutulmaktadır. Kuruluşlarına ve/veya faaliyete başlamalarına Kurul’ca izin verilebilmesi için bilgi sistemleri ve teknolojik altyapıları TÜBİTAK tarafından belirlenecek kriterlere uygun olmak zorundadır. Aksi takdirde kuruluşlarına ve/veya faaliyete başlamalarına Kurul tarafından izin verilmeyecektir.

KVHS’lerin pay devirlerine ilişkin işlemleri gerçekleştirmeden önce Kurul’dan izin alınması zorunlu kılınmaktadır. Ayrıca, KVHS’ler, sistemlerinin güvenli bir şekilde yönetilebilmesi için gerekli düzenlemeleri yapmak, önlemleri almak ve gerekli iç kontrol birim ve sistemlerini oluşturmakla yükümlüdürler.

IV. Sermaye Piyasası Araçlarına Özgü Haklar Dışında Nitelik Taşıyan Kripto Varlıkların Düzenlenmesi

Kurul, sermaye piyasası araçlarına özgü haklar sağlayan kripto varlıklar dışında, dağıtık defter teknolojisinin veya benzer bir teknolojik altyapının geliştirilmesi suretiyle oluşturulan, değeri bu teknolojiden ayrıştırılamayan nitelikte olan kripto varlıkların satış ya da dağıtımının, SPK’nın sermaye piyasası araçlarıyla ilgili hükümlerine tabi olmaksızın platformlar nezdinde yapılabilmesi konusunda esaslar belirleyebileceğini düzenlemiştir.

Kurul, bu esaslara tabi olacak kripto varlıkları belirleme aşamasında teknik kriterler açısından değerlendirme yapmak üzere TÜBİTAK’tan ya da bakanlıklara bağlı, ilgili, ilişkili kurum ve kuruluşlar ile diğer kamu kurumlarından teknik rapor isteyebilir. Bir kripto varlığın teknolojik özelliklerinin uygun görülmesi ve bunların satış ya da dağıtımına izin verilmesi bunların kamuca tekeffülü (sorumluluğun üstlenilmesi) anlamına gelmeyecektir. Bu kripto varlıkların satış ya da dağıtımının yapılması suretiyle halktan para toplayanlar ile bunlara fon sağlayanlar arasındaki ilişkiler genel hükümlere tabidir. Bu işlemler sırasında Kurul’ca belirlenecek şekilde hazırlanan ve ilan edilen her türlü bilgilendirme dokümanını imzalayan gerçek ve tüzel kişiler bu dokümanlarda yer alan yanlış, yanıltıcı veya eksik bilgilerden kaynaklanan zararlardan müteselsilen sorumlu tutulmuştur.

V. KVHS’ler ile Bunlarda İşlem Yapmak İsteyen Müşteriler Arasında İmzalanan Sözleşmelerin Özellikleri

Değişiklik uyarınca, KVHS'ler ile müşterileri arasındaki sözleşmeler yazılı olarak, uzaktan iletişim araçlarıyla veya müşteri kimliğini doğrulayan elektronik yöntemlerle kurulabilir ve bunlara ilişkin usul ve esaslar Kurul tarafından belirlenir. Sözleşmelerin düzenlenmesi, kapsamı, değiştirilmesi, sona ermesi ve feshine dair hükümler yine Kurul tarafından belirlenirken, KVHS’lerin müşterilere karşı sorumluluğunu ortadan kaldıran ya da sınırlandıran maddeler geçersiz sayılacaktır. Platformlar, müşterilerin itiraz ve şikayetlerini çözmek için etkin destek mekanizmaları kurmak zorundadır ve müşterilerin kimlik tespiti, Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun uyarınca yapılacaktır. Ayrıca, Platformların işlem görecek veya ilk satışa sunulacak kripto varlıklarla ilgili yazılı listeleme prosedürü oluşturması gerekmekte olup, listelenmiş bir kripto varlığın kamusal güvence anlamına gelmediği ifade edilmiştir.

VI. Kripto Varlık Fiyatlarının Belirlenmesi ve Piyasa Bozucu Eylemler

Platformlarda fiyatlar serbestçe belirlenebilir olmakla beraber makul ve ekonomik bir gerekçeyle açıklanamayan ve platform nezdindeki işlemlerin güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozacak nitelikteki eylem ve işlemler SPK’nın 104. maddesi kapsamında piyasa bozucu eylem olarak değerlendirilecektir.

VII. Faaliyet İzninin Kamu Güvencesi Anlamına Gelmemesi ve Yatırımcı Tazmin Hükümlerinin Uygulanmaması

Müşterilerin kripto varlık transferlerinin gerçekleştirildiği cüzdanlara ve fon transferlerinin gerçekleştirildiği hesaplara ilişkin kayıtlar KVHS’ler tarafından güvenli, erişilebilir ve takip edilebilir şekilde tutulur. Müşterilerin kripto varlık transfer işlemlerinde Kurul ve MASAK tarafından yapılan düzenlemelere uyulacaktır.

VIII. Kripto Varlıkların Saklanması

Müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurmayı tercih etmedikleri kripto varlıklara ilişkin saklama hizmetinin, Kurul tarafından yapılacak düzenleme uyarınca yetkilendirilmiş ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (“BDDK”) tarafından uygun görülen bankalarca veya Kurulca kripto varlık saklama hizmeti sunma konusunda yetkilendirilmiş diğer kuruluşlarca sunulması ve müşterilere ait nakitlerin bankalarda tutulması zorunludur. Müşterilerin her ne suretle olursa olsun KVHS’ler nezdinde bulunan nakit ve kripto varlıkları, KVHS’lerin borçları nedeniyle veya KVHS’lerin mal varlığı müşterilerin borçları nedeniyle kamu alacakları için olsa dahi haczedilemez, rehnedilemez, iflas masasına dahil edilemez ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamaz.

IX. Yurt dışında Yerleşik Platformlar Tarafından Sunulan Hizmetlerin İzinsiz Faaliyet Olarak Değerlendirilmesi

Yurt dışında yerleşik platformların, Türkiye'de yerleşik kişilere yönelik faaliyet göstermesi ya da yasaklanmış kripto varlık hizmetlerini sunması izinsiz faaliyet sayılacaktır. Türkiye'de yerleşik kişilere yönelik faaliyet olarak kabul edilecek üç durum, yurt dışında yerleşik platformların Türkiye'de iş yeri açması, Türkçe bir internet sitesi oluşturması ve kripto varlık hizmetleriyle ilgili olarak doğrudan veya yerel kişi/kurumlar aracılığıyla tanıtım ve pazarlama yapması. Bu koşullardan herhangi birinin varlığı, faaliyetin Türkiye'de yerleşik kişilere yönelik olduğu anlamına gelir.

X. KVHS’lerin Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi veya Getiremeyeceğinin Anlaşılması

KVHS’lerin mali yapılarının zayıfladığı veya nakit ödeme ve kripto varlık teslim yükümlülüklerini yerine getiremediği hallerde Kurul, üç ayı geçmemek üzere mali yapının güçlendirilmesini talep edebilir. Ayrıca, herhangi bir süre tanımadan faaliyetleri geçici olarak durdurma, yetkileri kaldırma veya sorumlu yöneticilerin imza yetkilerini sınırlandırma gibi kararlar alabilir.

XI. Kurul Tarafından İnternet Aracılığıyla veya İnternet Dışındaki Mecralarda Yapılan Tanıtım Faaliyetlerine Dair Yetkileri

Kurul, belirlediği esaslar uyarınca, internet aracılığıyla yapılan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verebileceği gibi, bu esaslara aykırı olarak internet dışındaki mecralardaki tanıtım ve reklam faaliyetlerini de durdurma kararı verebilir. Kurul, bu yetkisinin bir kısmını İkinci İlke Karar nezdinde kullanmış olup, bunlara aşağıda değinilecektir.

XII. KVHS Faaliyetlerinde Uygulanacak Denetim

KVHS’lerin SPK ve diğer ilgili mevzuata uygunluğu Kurul tarafından denetlenecek, SPK m. 88, m. 89 ve m. 90 hükümleri uygulanacaktır. Mali denetim ve bilgi sistemleri denetimi ise bağımsız denetim kuruluşları tarafından yapılacaktır. KVHS’lerin hukuka aykırı faaliyetleri veya nakit ödeme ve kripto varlık teslim yükümlülüklerini yerine getirememesi durumunda, zararlar KVHS’den tazmin edilecek; bu mümkün olmadığında, ilgili mensuplar kusurlarına göre sorumlu olacaktır. Kripto varlıklara ilişkin şahsi sorumluluk, SPK m. 110/B’ye göre belirlenecektir. KVHS’lerin kusuru olmaksızın meydana gelen hizmet kesintilerinde ise sorumsuzluk hali geçerli olup, bu durumlarda zararlar kapsam dışı tutulacaktır. Ayrıca, SPK yükümlülüklerine aykırı davranışlar halinde idari para cezaları uygulanacaktır.

XIII. KVHS’ler Bakımından Sermaye Piyasası Suçları

KVHS’ler bakımından bilgi ve belge vermeme, denetimin engellenmesi, yasal defterlerde, muhasebe kayıtlarında ve finansal tablo ve raporlarda usulsüzlük yapılması, sır saklama yükümlülüğüne aykırı faaliyetler sermaye piyasası suçları teşkil etmektedir. Bu suçlardan dolayı soruşturma yapılması, Kurul tarafından Cumhuriyet başsavcılığına yazılı başvuruda bulunulmasına bağlı tutulmuştur.

XIV. KVHS’lerin Zimmete Suçu

KVHS’ler, görevleri gereği kendilerine tevdi edilen para, senet, mallar veya kripto varlıklar üzerinde zimmet suçu işleyen yönetim kurulu başkanları, üyeleri ve diğer mensupları için cezalar düzenlenmiştir. Zimmet suçunun hileli yollarla gizlenmesi durumunda cezalar artırılacak ve adli para cezası, müşterilerin uğradığı zararın üç katından az olmayacaktır. Zimmet olarak kabul edilecek fiiller, kripto varlık hizmet sağlayıcısının veya müşterilerinin kaynaklarının, hizmet sağlayıcının güvenli çalışmasını tehlikeye atacak şekilde şahsi veya başkalarının menfaatine kullanılmasını kapsar. Soruşturma başlamadan önce zimmete geçirilen varlıkların iade edilmesi veya zararın tazmini halinde cezalar indirilecektir. Zimmet suçu sebebiyle zarara uğrayan müşteriler için şahsi sorumluluk uygulanarak, faillerin iflasına karar verilebilir. Ayrıca, KVHS’ler yıllık gelirlerinin %1’ini Kurul’a ve %1’ini TÜBİTAK’a ödemekle yükümlüdür.

XV. KVHS’lere İlişkin Geçiş Hükümleri

Değişiklik Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 2 Temmuz 2024 tarihinde kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti yürütmekte olanlar bakımından;

• Bu faaliyeti yürütmeye devam etme iradesi olan KVHS’ler, yürürlük tarihinden itibaren bir ay içinde yani 2 Ağustos 2024 tarihine kadar, Kurul’ca belirlenen belgelerle[2] Kurula başvuruda bulunarak ve SPK’nın 35/B ve 35/C maddeleri hükümleri uyarınca çıkarılacak ikincil düzenlemelerde öngörülecek şartları sağlayarak faaliyet izni almak üzere gerekli başvuruları yapmakla yükümlü tutulmuştur.

• Bu faaliyete devam etme iradeleri olmayan dolayısıyla faaliyet izni almayacak olan KVHS’lerin ise müşteri hak ve menfaatlerini zarara uğratmadan üç ay içinde yani 2 Ekim 2024 tarihine kadar tasfiye kararı almaları ve tasfiye sürecinde yeni müşteri kabul etmeyeceklerine dair bir beyan sunmaları zorunludur.

Kurul tarafından 2 Temmuz 2024 tarihine yapılan Duyuru ile 2 Temmuz 2024 tarihi sonrasında ve fakat Kurul’ca çıkarılacak ikincil düzenlemeler yürürlüğe girmeden önce faaliyete başlamak isteyen kuruluşların da faaliyetlerine başlamadan önce, Kurul tarafından belirtilen bilgi, belge ve açıklamalarla birlikte Geçici 11 inci maddenin birinci fıkrasına uygun beyanlarını Kurul’a yazılı olarak sunmaları zorunlu tutulmuştur.

• Geçiş Yükümlülüklerini Yerine Getirmeyenler: Söz konusu yükümlülükleri yerine getirmeyen platformlar hakkında SPK m. 99/A uyarınca tedbirler ve SPK m. 109/A uyarınca izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti yaptırımları uygulanacaktır.

Yurt Dışında Yerleşik KVHS’lerin Durumu: Yurt dışında yerleşik KVHS’ler ise SPK m. 99/A birinci fıkrası uyarınca Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik faaliyetlerini Değişiklik Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihi takip eden 3 ay içerisinde yani 2 Ekim 2024 tarihine kadar sonlandıracaktır.

D. BİRİNCİ İLKE KARARI

Kurul Karar Organı tarafından Birinci İlke Karar 08.08.2024 tarihinde kamuoyuna sunulmuştur.

İlke Kararında, Kurul’un 02.07.2024 tarihli Duyurusu uyarınca Platformlar tarafından yapılan başvurular neticesinde sektör profili çıkarıldığı belirtilmektedir. Tespit edilen sektör profili dikkate alınarak geçiş sürecinde de sağlam bir kurumsal yapıya sahip olması beklenen Platformların mali yapılarının bilgi işlem altyapısına yeterli düzeyde yatırım yapabilecek ve potansiyel riskleri karşılayabilecek güçte olması beklenmektedir.

I. Platformların Kuruluş Şartları

İlke Kararı kapsamında Platformların kuruluş şartları aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:

Platformların kuruluş itibariyle,

· Anonim ortaklık şeklinde kurulması,

· Payların tamamının nama yazılı senet olması,

· Paylarının nakit karşılığı çıkarılması,

· Asgari 50.000.000 TL sermayenin tamamının nakden ödenmiş ve özsermayenin bu tutardan az olmaması,

· Esas sözleşmenin kanun ve ilgili düzenlemelerde yer alan hükümlere uygun olması,

· Kurucuların kanunda ve ilgili düzenlemelerde belirtilen şartlara haiz olması,

· Ticaret unvanlarında sunacakları hizmetleri göstermesi amacıyla “Kripto Varlık Alım-Satım Platformu” ibaresi yer alması,

· Esas sözleşmesinde işletme konusunun münhasıran kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer ve bunların gerektirdiği saklama işlemlerinin bir veya daha fazlasının gerçekleştirilmesi olarak belirlenmiş olması,

· Yönetim kurulunun asgari olarak üç üyeden oluşması

· Ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması gerekmektedir.

II. Platformların Kurucularına, Ortaklarına ve Yöneticilerine İlişkin Şartlar

Kurul, Platformların kuruluşuna ilişkin şartların yanında Platform kurucularına, ortaklarına ve yöneticilerine ilişkin de birtakım şartlar (“Yönetim Şartları”) öngörmüştür.

Platform kurucuları, ortakları ve yöneticilerinin

· Basiretli iş insanı olmaları,

· 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu kapsamında düzenlenen ve İlke Kararı’nda belirtilen suçları işlememiş olmaları,

· Faaliyet izinlerinden biri Kurulca iptal edilmiş kuruluşlarda, bu müeyyideyi gerektiren olayda sorumluluğu bulunan kişilerden olmamaları,

· SPK m. 101 birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca işlem yasaklı olmamaları,

· Gerekli mali güç ve işin gerektirdiği dürüstlük ve itibara sahip olmaları gerekmektedir.

Platformların tüzel kişi kurucu ortaklarının, sermaye veya oy haklarının %10 veya daha fazlasını temsil eden payları ile bu oranın altında olmakla birlikte yönetim kurulunda temsil hakkı veren imtiyazlı paylara sahip ortaklarının Yönetim Şartlarını taşımaları zorunludur. Kuruluştan sonra olabilecek ortaklık yapısı değişikliklerinde Yönetim Şartlarının korunması esastır.

Platformların sermaye veya oy haklarının %10 veya daha fazlasını temsil eden paylara veya bu oranın altında olmakla birlikte yönetim kurulunda temsil hakkı veren imtiyazlı paylara sahip gerçek ve tüzel kişi ortakları ile tüzel kişi kurucu ortakların, Yönetim Şartları’nda belirtilen nitelikleri kaybetmeleri durumunda, sahip oldukları payları altı ay içinde şartları sağlayan kişilere devretmek zorundadır. Söz konusu süre içinde devredilecek paylara düşen oy haklarının kimlerce ve nasıl kullanılacağı Kurul tarafından belirlenecektir.

Platformlarda, kârın yarısından fazlasını alma veya yönetim kurulunun çoğunluğunu seçme hakkına sahip kişilerin, Yönetim Şartları’na uymaları zorunludur.

İlke Kararı kapsamında yönetim kurulu üyeleri, genel müdür, genel müdür yardımcısı ile unvanı fark etmeksizin yetki ve görevleri itibarıyla genel müdüre ve genel müdür yardımcısına denk konumda görev yapan kimseler yönetici (“Yönetici”) olarak tanımlanmıştır.

· Yöneticilerin Yönetim Şartlarında yer alan mali güç şartı hariç ortaklar için öngörülen şartları taşımaları zorunludur.

· Yönetim kurulu üyelerinin çoğunluğunun 4 yıllık lisans eğitimi veren okullardan mezun olmaları şartı aranmaktadır.

III. Faaliyette Bulunan Platformlara İlişkin Hususlar

Faaliyette Bulunan Platformlar Listesinde yer alan Platformların, Birinci İlke Kararı uyarınca belirlenen şartları sağlayarak 08.11.2024 tarihine kadar Kurul’a başvuruda bulunmaları gerekmektedir. Faaliyette Bulunan Platformlar Listesindeki Platformlar, SPK’nın Geçici 11. maddesi uyarınca Kurul’un faaliyet şartlarına ilişkin düzenlemeleri yürürlüğe girene kadar faaliyetlerine devam edebilirler.

E. İKİNCİ İLKE KARARI

Kurul Karar Organı tarafından İkinci İlke Kararı 19.09.2024 tarihinde kamuoyuna sunulmuştur.

İkinci İlke Kararında, Kurul’un 02.07.2024 tarihli Duyurusu uyarınca Platformlar tarafından yapılan başvurular neticesinde Platformlarca yürütülen müşteri nakitlerinin alınması, saklanması ve müşteri emirlerinin yönetimi ile kripto varlıkların ticari platformlarda işlem görmesi, reklam ve kampanya duyurulması gibi faaliyetlerine yönelik bir düzenleme ihtiyacı tespit edilmiştir.

I. Müşteri Nakdi ve Kripto Varlıkların Saklanması

SPK’nın 35/C maddesinin altı ve yedinci fıkraları gereğince, müşterilere ait nakitlerin bankalarda tutulması zorunludur. Kripto varlık hizmet sağlayıcıların mal varlıkları ile müşterilere ait nakit ve kripto varlıklar ayrı tutulması, farklı yerlerde muhafaza edilmesi ve Platformlarca tutulan kayıtların da buna uygun olarak tutulması gerekmektedir.

Platformların, müşteri nakitlerini elden alması, müşteriye elden teslim yapması veya müşteri nakitlerinin Platformlar bünyesinde saklanması yasaktır. Müşterilerin nakit transferleri, sadece yetkili kuruluşlar aracılığıyla yapılabilir.

II. Müşteri Emirlerinin Alınması

Müşteri emirlerinin doğru ve güvenli bir şekilde kayıt altına alınması zorunludur. Platformların söz konusu kurala ilişkin yükümlülüğü 08.11.2024 tarihi itibariyle başlayacaktır. Bu kapsamda elektronik ortamda alınan emirlerin log kayıtları ile telefon üzerinden alınan emirlerin ses kayıtları, değiştirilemez ve tahrif edilemez şekilde saklanmalıdır.

Müşteri emirleri sadece Platformlar tarafından Kurul'a bildirilen internet siteleri, mobil uygulamalar veya Platformun yetkili personeli aracılığıyla Platformların kayıtlı telefonları üzerinden alınabilir.

III. Kripto Varlıkların Alım-Satım İşlemleri

Kripto varlıklara ilişkin alım, satım, takas, transfer ve saklama faaliyetleri yürütülürken döviz bürosu benzeri yapıların niteliğini taşıyacak şekilde hareket edilmesi yasaktır.

İkinci başlıkta açıklanan düzenlenen ortam veya yöntemler haricinde, Platformlar tarafından müşteri nakitlerinin kripto varlıklara çevrilmesi ve müşterilere ait kripto varlıkların nakde çevrilmesi gibi işlemler yürütülmesi yasaklanmıştır. Bunlar, SPK’nın 99/A maddesin kapsamında “izinsiz faaliyet yürütme” sayılacak olup, madde 109/A ise izinsiz hizmet sağlayıcılığı faaliyeti gerçekleştirilenler açısından ciddi yaptırımlar öngörmektedir. Bu maddeye aykırı şekilde faaliyet gösteren Platformların cezai sorumlulukları bulunmaktadır.

IV. Misli Olmayan Varlıklar (NFT’ler ve Sanal Oyun Tokenleri)

Misli olmayan ve benzersiz kripto varlıklar (“NFT’ler”) ile sanal oyunlarda kullanılan kripto varlıklar, SPK’nın 35/C maddesinin ikinci fıkrası kapsamında yer alan listeleme esasları dışında tutulmuştur. Bununla birlikte, NFT’ler ve sanal oyun tokenlerini listeleyecek, onları işleme alacak Platformlar, bu durum hakkında müşterilere bilgilendirme yapmak ve yatırımcıların bu bilgilendirmeyi okuduğu ve anlaşıldığını teyit etmekle yükümlüdür.

V. Sadece Likidite Sağlamak Üzere Yapılan İşlemler

Likidite sağlamak üzere platformlara fiyat verilmesi ve verilen fiyatlar üzerinden işlem gerçekleştirilmesi faaliyetlerini asli faaliyet olarak yürüten ve Kanun’da yer alan platform tanımı kapsamına girecek şekilde yatırımcılara harici hizmet sunmayan kuruluşlar Kanun kapsamın dışında tutulmuştur.

VI. P2P (Eşler Arası) Dijital Pazar Yerleri

Yatırımcıların doğrudan diğer yatırımcılar ile kendi aralarında kripto varlık alım-satım yapmaları faaliyeti eşler arası (“Peer to Peer veya P2P”) faaliyet olarak bilinmektedir. Mevcut Türk hukuku düzenlemelerinde P2P işlemlerinin gerçekleştirilmesi mümkündür.

İkinci İlke Karar ile doğrudan P2P işlemler yasaklanmamıştır. Ancak P2P işlemlerin düzenli uğraşı, ticari veya mesleki faaliyet olarak kendi adına fakat başkası hesabına olacak şekilde icra edilmesi “izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcı faaliyeti” olarak değerlendirilecektir. 08.11.2024 tarihine kadar bu faaliyetlerin sonlandırılması gerekmektedir.

VII. Mer’i Mevzuata Uyum

Kripto varlıklara ilişkin mevcut düzenlemeler yalnızca Kanun kapsamında öngörülmüş olup, yürürlükte olan diğer kanunlar kapsamında bir değişiklik öngörmemektedir.

Bu halde yürürlükte olan mevzuat kapsamında mevcut olan hükümler halen ve aynen geçerliliğini korumaktadır. Bu kapsamda emtia, gayrimenkul vb. alanlarda yürütülen faaliyetlerin, ilgili alandaki mevzuat yükümlülüklerine uygun olarak yürütülmesi gerekecektir. Mevcut mevzuata uygun olmayan kripto varlıkların Platformlarca listelenmesi yasaktır.

VIII. Sermaye Piyasası Araçları

İlke kararda, yukarıda yedinci başlıkta izah ettiğimiz hususların aynı zamanda sermaye piyasası mevzuatı açısından da geçerli olduğu belirtilmiştir. Yani sermaye piyasası mevzuatına tabi varlıklarla ilişkili olarak çıkartılan kripto varlıklar açısından da mer’i mevzuat hükümleri uygulama alanı bulacaktır. Bu bağlamda, Kurul tarafından düzenleme yapılana dek, sermaye piyasası araçlarının, sermaye piyasası araçları ile ilişkili olarak değeri belirlenen endekstler, çeşitli varlık gruplarının (kripto varlıklar dahil) bir araya getirildikleri sepetler, kıymetli madenler ile VII-128.3 sayılı Varantlar ve Yatırım Kuruluşları Sertifikaları Tebliği’nde düzenlenen dayanak varlıklara dayalı olarak kripto varlık ihraç edilemez ve platformlarda listelenemez.

IX. Reklam, İlan ve Duyurular

Platformlar, hizmetlerine ilişkin yaptıkları her türlü yayın, reklam, ilan ve duyurularda objektif olmalı, yalan, yanlış, yanıltıcı veya müşterilerin bilgi eksikliklerinden menfaat sağlayacak içeriklere yer vermeleri yasaklanmıştır.

Platformlar, mevzuatın izin verdiği durumlar dışında mutlak getiri ve/veya zarar garantisi taahhüt edemezler.

X. Promosyon ve Kampanyalar

Platformların müşterilerine belirli bir getiri vaadi içeren veya belirledikleri kripto varlıklara yatırım yapılmasına yönlendiren promosyon kampanyaları düzenlemesi yasaktır.

Ayrıca, platforma yeni müşteri kazandıran kişilere veya kazandırdıkları müşterilere menfaat sağlayan kampanyalar da yasaklanmıştır.

Mevcut durumda belirtilen kapsama giren ve aktif olan kampanyaları olan Platformların 19/09/2024 tarihinden itibaren 15 gün içinde söz konusu kampanyaları sonlandırılması gerekmektedir.

XI. Veri Transferi ve Sistem Entegrasyonu

Platformlar, Merkezi Kayıt Kuruluşu AŞ’ye (“MKK”) veri transferi yapabilmek için gerekli teknik altyapıyı sağlamaları gerekmektedir. Bu kapsamda MKK’nın belirleyeceği takvim doğrultusunda sistem entegrasyonunu gerçekleştirmelidir. MKK tarafından henüz bir takvim ilan edilmemiştir.

XII. İşlem Sınırları

Platformlar ve müşterilerin karşılıklı işlemleri, Platformların cüzdanlarında mevcut olan kripto varlık miktarı ile sınırlıdır.

Platformlar; müşterilerin birbiriyle eşleşen işlemleri açısından ise, işlem konusu kripto varlıkların müşterilerin hesaplarında bulunması ve transferlerin gerçekleşmesine ilişkin süreçlerden sorumludur.

Platformların müşterilere ait kripto varlık ve nakit bakiyeleri üzerinde kendileri veya üçüncü kişiler lehine hiçbir işlem gerçekleştiremeyeceği tekrar ifade edilmiştir.

Ödünç kripto varlık işlemleri, müşteriye kredi verilmesi sonucunu doğuracak işlemler ve kaldıraçlı işlemler yasaklanmıştır.

XIII. Kripto Varlıkların Saklanması

Müşterilere ait kripto varlıklar yine müşterilere ait olan cüzdanlarda saklanmıyor ise Platformlar nezdinde saklanması mümkündür. Bu halde Platformların kayıtlı olan müşteri hesaplarına ilişkin cüzdanların saklandığı anahtarların kontrolüne 08.11.2024 tarihine kadar sahip olması gerekmektedir.

F. SONUÇ

Türkiye’de kripto varlık ekosistemine ilişkin düzenlemeler, önemli yasal değişikliklerle şekillendirilmiştir. Bu süreçte, Merkez Bankası tarafından 2021 yılında başlatılan ve kripto varlıkların ödemelerde kullanılmasını yasaklayan Yönetmelik, sektör için bir başlangıç noktası olmuştur. Sonrasında MASAK tarafından hazırlanan Rehber ile KVHS’lere yönelik kara para aklama ve terörizmin finansmanının önlenmesine dair yükümlülükler belirlenmiştir.

2024 yılına gelindiğinde, SPK tarafından yapılan düzenlemeler, kripto varlıkların alım satımına, saklanmasına ve hizmet sağlayıcılarına yönelik net kurallar getirmiştir. Özellikle 7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'nda yapılan değişikliklerle KVHS'lerin lisanslama süreçleri ve teknik gereksinimleri belirlenmiş, faaliyet izni alabilmeleri için idari ve operasyonel belgelerin sunulması zorunlu tutulmuştur. Ayrıca, geçici listede yer alan KVHS'lerin düzenlemelere uygun olarak faaliyetlerine devam etmeleri için geçiş süreci öngörülmüştür.

SPK tarafından yayınlanan birinci ve ikinci ilke kararları ise, sektördeki düzenleyici çerçeveyi daha da netleştirmiştir. Bu ilke kararları ile KVHS'lerin kurumsal yapıları, mali yapılarının güçlendirilmesi, bilgi güvenliği önlemleri ve müşteri ilişkilerine yönelik yükümlülükler detaylandırılmıştır. Özellikle müşteri nakitlerinin saklanması ve müşteri emirlerinin yönetimi konusunda sıkı kurallar getirilmiş, Platformların şeffaflık ve güvenlik ilkelerine uygun hareket etmeleri sağlanmıştır.

Sonuç olarak, Türkiye’de kripto varlık hizmet sağlayıcılarına yönelik düzenlemeler, uluslararası standartlarla uyumlu bir yapı içinde şekillendirilmiş ve sektörün şeffaflığı ile güvenilirliği artırılmıştır. Bu düzenlemeler, hem yatırımcıların korunmasını hedeflemekte hem de kripto varlık ekosisteminin sürdürülebilir bir şekilde gelişmesine katkı sağlamaktadır. Bu süreçte, sektörde faaliyet gösteren aktörlerin yasal gerekliliklere tam olarak uyması ve belirlenen kurallar çerçevesinde hareket etmesi kritik önem taşımaktadır.