Şirketlerin Halka Arzı

1- Giriş

6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (“Kanun”) halka arzı ve diğer sermaye piyasası araçlarını, kurumlarını ve piyasaları düzenleyen bir kanundur. Bu kanundan yola çıkarak halka arzı tanımlamak istersek, menkul kıymetlerin satın alınması için halka yapılan yazılı ya da sözlü çağrı halka arzdır. Yapılan çağrının şekli önemli olmamakla beraber yazılı da olabileceği gibi sözlü de olabilir. Yapılan çağrının belirsiz kişilere ve birbiri ile ilişkisi olmayan kişilere yapılması halka arzı oluşturur. Aksi halde belirli kişilere ve birbiri ile ilişkisi olan kişilere yapılan yazılı veya sözlü çağrı “davet” niteliğinde olacaktır. Davet ise bir halka arz çağrısı değildir.

Davete paralel olarak bir halka açık bir şirketin sermaye artırımında ortaklarına rüçhan hakkını[1] kullandırması yasal bir sorumluluk olup, bir halka arz değildir. Aynı zamanda paylar rüçhan hakkı doğrultusunda pay sahiplerine verilmiş ise bu durumda da söz konusu olay halka arz niteliği taşımayacaktır.

1.1- Halka Açık Ortaklık

Hemen yazımızın başında bir kavramı açıklığa kavuşturmak istiyoruz. Bir ortaklığın Halka açık ortaklık olarak kabul edilmesi için:

1. Payların halka arz edilmiş olması ya da

2. Payların halka arz edilmiş sayılması gerekmektedir.

Payların halka arz edilmiş sayılması iki halde mümkündür:

i- Payların borsada işlem görmesi ya da

ii- Ortak sayısının 500’ü geçmesi halinde (m.16/1)

Görüldüğü üzere halka arz olmaksızın da bir ortaklığın halka açık ortaklık olması mümkündür.

Unutmamak gerekir ki halka açıklık paya bağlı bir statüdür. Pay dışındaki araçların ihracı veya halka arzı ihraççıyı[2] halka açık hale getirmez.

Hemen belirtmek gerekir ki Genel Kurul (“GK”) kararı veya esas sözleşme değişikliği ile ortak sayısının 500’ü geçmesi halinde ortaklığın halka açık ortaklık statüsünde olmayacağına dair yapılan sözleşme hükmü veya GK kararı geçersizdir.[3]

Yukarıda belirtildiği gibi payları borsada işlem görmeyen halka açıklık statüsü kazanmış bir ortaklık paylarını en geç iki yıl içerisinde borsada listelemesi zorunludur. Aksi durumda, Sermaye Piyasası Kurul’u (“Kurul”), bu payların borsada işlem görmesi veya ortaklığın halka açık ortaklık statüsünden çıkarılması için, ortaklığın talebini aramaksızın gerekli kararları alır. (m.16/2).

Kooperatifler bakımından halka arz olunmuş sayılma madde 16 fıkra 3’te düzenlenmiştir. Bu maddeye göre kooperatiflerin yönetim kontörlüne sahip oldukları anonim ortaklıklar halka açıklık statüsüne tabi tutulmuştur. Kooperatifin yönetim kontrolünü elinde bulundurması aşağıdaki şekillerde belirlenmektedir:

a- Kooperatif yönetim tayin edecek pay çoğunluğuna veya

b- Yönetimde imtiyaz haklarını elinde bulundurması ya da

c- Yapılan hakimiyet sözleşmesi ile yönetimi elinde bulundurmayı kapsar

Yönetim bakımından kooperatife bağlı anonim ortaklık 50 milyon TL yıllık hasılat kazanması halinde artık bu anonim ortaklık halka açıklık statüsü kazanır. Hasılatın 50 milyon TL’nin altına düşmesi halka açıklık statüsünü etkilemeyecektir. Bilmukabele, ortak sayısının beş yüzün altına düşmesi halinde ortaklık halka açıklık statüsünü kazanamaz (RG 19.09.2018 tarihli ve sayı 30540 tebliğ).

2- İzahname

İzahname en yalın anlatımla kamuyu aydınlatma belgesidir. İzahnamenin içeriği kolaylıkla anlaşılabilir açık ve net bir anlatımla kaleme alınmalıdır. Halka arz suretiyle yapılacak her türlü ihraçlarda izahname düzenlenmesi zorunludur (m.4). Düzenlenen izahnamenin Türkçe dilinde kaleme alınmış olması şarttır. Buna karşın, izahnamenin hazırlanmasında kullanılan ve kamuya açıklanmayan belgelerin yabancı dilde hazırlanmış olması halinde söz konusu belgeler hazırlanırken kullanılan kaynaklara nasıl ulaşabilecekleri yatırımcılara sunulmalıdır.

İzahname süreci aşağıdaki gibi işlemektedir:

i- İzahname Sermaye Piyasası Araçlarını (“SPA”) ihraç edecek, ihraççı, tarafından hazırlanır.

ii- Hazırlanan izahname Kurul tarafından onaylanır.

iii- Onaylanan izahname Kurul tarafından belirlenen bağlamda yayımlanır.

Hemen belirtmek gerekir ki kurul tarafında belirlenen bağlam ve mecrada yapılan yayım yeterli olmakla beraber izahnamenin ayrıca ticaret siciline tescili ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’ne (“TTSG”) ilanı gerekmemektedir. Zira, belirlenen bağlam ve mecranın hangisi olduğu ve nerede yayımlanacağı tescil edilir ve TTSG’ye ilan edilir. Söz konusu işlemler gerçekleştiğinde artık izahname “onaylı izahname” statüsünde olacaktır.

Burada bir husus elzemdir. Halka açık arz edilmeyen SPA ihraçları için, izahname yerine, ihraç belgesi düzenlenir (m.11).

2.1 İzahnamenin İçeriği

İzahnamenin içeriği kanunun 4. Maddesinde düzenlenmiştir.

i- Özet: ihraççı, garantör, garanti ve ihraç edilecek araçlara ilişkin temel özellikler, haklar ve riskler kısa, açık ve anlaşılır şekilde sunulur.[4]

ii- Asıl Metin, izahnamede SPA’ya ilişkin ayrıntılı açıklamaların yer aldığı bölümdür.

iii- Atıflar önceden duyurulan bilgilere atıfta bulunmak suretiyle bilgi dahil edilebilir. İhraççı bilgi dokümanında atıfta bulunmak suretiyle bilgiye yer verilmesi durumunda, bu bilginin kaynağının ve bu bilgiye nasıl ulaşılabileceğinin belirtilmesi zorunludur.

Kurul izahnamenin yatırımcıyı ve kamuyu aydınlatmasını istemektedir. Bu kapsamda kurul izahnameyi yeterince açık ve anlaşılır bulmaması halinde, anlaşılır ve açık hale getirmek amacıyla her türlü usul ve esas belirleme yetkisine sahiptir.

2.2 İzahnamede Yer Alması Gereken Unsurlar

İzahnamede sorumluların gösterilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda, gerçek kişilerin isimleri ve görevleri yazılmalıdır. Tüzel kişilerin ise unvanları, merkezleri ve iletişim bilgileri açık bir şekilde izahnameye yazılması şarttır.

İzahnamenin ihraççı ve varsa halka arz eden yetkili kuruluş tarafından imzalanması gerekir.

İzahnamede bağımsız denetim ve/veya sınırlı incelemeden geçirilmiş finansal tablolar ve bu tablolara dayanan verilere yer verilmesi esastır.

Son olarak, izahnamenin hazırlanmasında kullanılan bağımsız kaynakların ve bu kaynaklara nasıl ulaşılabileceği hakkında yatırımcı izahnamede bilgilendirilmelidir.

2.3 İzahnamenin Onaylanması Zorunluluğu

İzahnamenin onaylanması sine quo non yani halka arzın olmazsa olmaz şartlarından biri olup onay yetkisi münhasıran Kurula verilmiştir (m.6).

İzahnamenin onaylanmasına ilişkin başvuru, Kurul düzenlemelerine uygun olarak hazırlanmış izahname ve gerekli diğer bilgi ve belgelerin Kurula sunulmasından itibaren on iş günü içinde Kurul tarafından karara bağlanır ve keyfiyet ilgililere bildirilir. İlk halka arzlarda bu süre yirmi iş günüdür (m.6/2).

Kurul tarafından onaylanan izahname de yer alan bilgilerin kurulca tekeffül[5] edildiği anlamına gelmez. Onay tavsiye niteliği taşımaz.

· Yukarıdaki hallere karşın usulsüz yapılan bir ihraç halinde Kurul ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz istemeye yetkilidir. Söz konusu usulsüz yapılan ihracı anlatmak gerekirse:

1- Kurul onayı olmadan ihraççı usulsüz bir ihraç yaptı.

2- Kurul 30 gün içerisinde usulsüz ihraç yapan ihraççıya ihtar çekmelidir.

3- Usulsüz ihraç yapan ihraççı (ihtarı alan) en geç 30 gün içerisinde gerçek ve tüzel kişilerden topladığı toplam tutarı ilan eder ve Kurula iletir. Bu ilanların içeriğinde, Kurul kararı ile eski duruma iadeye ilişkin bir bildirim yer alır.

4- İlanın muhatapları, madde 3’te yapılan ilana üç ay içerisinde ortaklığın bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesine itiraz etmez ise ilanda bulunan liste kesinleşir.

5- Liste kesinleştikten sonra ihraççı hak sahiplerine haklarını iade eder (m.91/2).

- Söz konusu listenin kesinleşmesi üzerine, ilgili ihracı gerçekleştiren kişi tarafından hak sahiplerine iade yapılır. Bu iade işlemi tamamlanmadan birinci fıkra uyarınca konulan ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kaldırılamaz.

- Kurulca yapılan yazılı ihbar tarihinden itibaren bir yıl içinde bu Kanuna aykırı ihracın doğurduğu sonuçlar tamamen ortadan kaldırılmazsa, Kurul, nakit ve diğer varlıkların hak sahiplerine iadesi veya ortaklığın tasfiyesi için dava açmaya yetkilidir (m.91/4).

Peşinen belirtmek gerekir ki kurulca onay almamış yani usulsüz yapılan bir halka arz Kanunun 109. maddesindeki “Usulsüz halka arz ve izinsiz sermaye piyasası faaliyeti” suçunu doğuracaktır.[6]

2.4 İzahnamenin Geçerlilik Süresi

İzahnamenin geçerlilik süresi 12 aydır (m.9). Kurul yaptığı inceleme sonucunda izahnameyi onaylaması halinde başvuru sahibi onaylı izahnameyi 20 gün içerisinde teslim almalıdır. Teslim alınmaması halinde izahnamenin yeniden onaylanması gerekmektedir (Tebliğ II-5.1 m.22/5).

· Eksik bilgi veya belgeler olması halinde Kurul tarafından yapılan inceleme sonrası 10 iş günü içeresinde başvuru sahibi bilgilendirilir ve eksikliğin giderilmesi için başvuru sahibine Kurul tarafından süre tanınır.[7]

2.5 İzahnamenin Yayımlanması ve Reklamlar

Yukarıda da belirtildiği üzere izahname onaylandıktan sonra Kurulca belirlenecek esaslar çerçevesinde yayımlanır, ayrıca ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilmez. Ancak, izahnamenin nerede yayımlandığı hususu ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilir (m.7/1).

Halka arz edilecek veya borsada işlem görecek sermaye piyasası araçlarının tanıtım ve reklamlarında yer alan bilgiler, yanıltıcı, yanlış, temelsiz, abartılı veya eksik olmamalıdır. İhraççının, halka arz edenin veya garantörün durumu hakkında yatırımcıların yanlış fikirler edinmesine yol açmamalı ve izahnamede yer alan bilgilerle tutarlı olmalıdır.[8]

Eğer tanıtım ve reklamlarda halka arz fiyatı belirtilirse, Kurulun ya da borsanın fiyat belirlemede bir takdir yetkisi veya onayı olmadığı açıkça ifade edilmelidir.[9]

Reklamlar, reklam olduğu kolayca anlaşılacak şekilde hazırlanmalı ve yatırım kararlarının izahname incelemesi sonucunda verilmesi gerektiği belirtilmelidir.[10]

· İzahnamenin onaylanmadan yayımlanması mümkün değildir. Ancak bu kuralın istisnası vardır ve madde 7 fıkra 2’de düzenlenmiştir “İzahnamenin, onaylanmadan önce Kurulca belirlenecek esaslar çerçevesinde ilan edilmesi mümkündür.”

· Madde 7/2’deki istisna Tebliğ II-5.1 madde 27/2’de detaylıca hangi hallerde ilanın mümkün olacağı düzenlenmiştir.[11]

2.6 İzahnamedeki Değişikliklerin İşlenmesi

İzahnamede yapılacak değişikler derhal kurula bildirilmesi gerekir. Kurul değişiklikleri 7 iş günü içerisinde onaylar.

Yapılan değişiklikler yatırımcıları etkileyeceği için izahnamede yapılan değişiklikten sonra yatırımcı ihraç edilen SPA’ya talebini 2 iş günü içinde geri alabilir (m.8/4).

2.7 İzahnameden Sorumluluk

İzahname, hem kamuyu aydınlatma belgesidir hem de sorumluluk doğuran bir belgedir. Bu kapsamda, izahnamede yer alan yanlış, yanıltıcı ve eksik bilgilerden kaynaklanan zararlardan ihraççılar kusursuz sorumludur (m.10/1). Yani, ihraççı izahnamede düzenlene bilgilerin eksik, yanlış veya yanıltıcı olmasında herhangi bir kusuru bulunmadığını ileri sürerek sorumluluktan kurtulamaz.

· Sorumluluk Silsilesi

- İlk sorumlu: İhraççılar. Zarar ihraççılardan tanzim edilemez ise veya edilemeyeceği anlaşılır ise;

- İkinci derece sorumlulara gidilir. Bunlar: halka arz edenler, ihraca aracılık eden lider aracı kurum, varsa garantör[12] ve ihraççının yönetim kurulu üyeleri kusurlarına ve durumun gereklerine göre zararlar kendilerine yükletilebildiği ölçüde sorumludur. Yani, farklılaştırılmış teselsül sorumluluk öngörülmüş olup alacaklının durumunu zorlaştıran bir duruma sebebiyet vermiştir. TTK m.557/2’deki dava açma imkanı[13] SPK’da yer verilmemiştir.

· Yanlış, yanıltıcı ve eksik bilgiler içeren izahnamenin geçerlilik süresi boyunca (12 ay) zarara uğrayan yatırımcının tazminat talep hakkı vardır (m.32).

- Tazminat talebi, zararın meydana geldiği tarihten itibaren 6 ay içinde zamanaşımına uğrar (m.32/6).

3. Halka Arz Yoluyla Satış

Halka arza, en erken izahname ve fiyat tespit raporunun yayımlanmasını takip eden üçüncü gün başlanabilir. İzahname ya da fiyat tespit raporunun farklı günlerde yayınlanması halinde hangisi geç yayınlandıysa iç günlük süre o tarihten itibaren başlar.

3.1 Talep Toplama Yoluyla Satış Yöntemi

Talep toplama yoluyla satış yöntemi, yatırımcıların halka arz edilen sermaye piyasası araçlarına ilişkin taleplerinin toplanarak bu taleplerin önceden belirlenmiş usul ve esaslar çerçevesinde karşılanan kısmına ilişkin satışını ifade eder (Tebliğ II-5.2 madde 14/1).

İzahnamede aksi belirtilmediği sürece, talep toplama yoluyla satış yönteminin kullanıldığı halka arzlarda izahnamede herhangi bir değişiklik olmasa dahi, yatırımcılar talep toplama süresi içerisinde taleplerini değiştirme ya da geri alma hakkına sahiptirler.[14] Yani yatırımcılar izahnamede değişiklik olmaksızın taleplerini geri alma hakkına sahiptirler.

3.2 Talep Toplanmaksızın Satış Yöntemi

Talep toplanmaksızın satış yönteminde, payları borsada işlem görmeyen halka açık ortaklıklardan ve tebliğin 17/3 maddesinde sayılan şirketler dışında[15] kalanların paylarının kendileri ya da yetkili kuruluşlar vasıtasıyla belirli bir fiyattan izahnamede belirlenecek bir usulle halka arz edilmek suretiyle satıştır.

[1] Rüçhan hakkının sözcük anlamı, öncelik hakkıdır. Anonim ortaklıkta esas sermayenin artırılması yoluna gidildiğinde mevcut pay sahiplerinin, esas sermayedeki paylarıyla orantılı olarak yeni payları almada öncelik hakkı mevcuttur. İşte buna yeni payları almada öncelik (rüçhan) hakkı denir.

[2] İhraççı: Kitle fonlaması platformları aracılığıyla para toplayanlar hariç olmak üzere, sermaye piyasası araçlarını ihraç eden, ihraç etmek üzere Kurula başvuruda bulunan veya sermaye piyasası araçları halka arz edilen tüzel kişileri ve bu Kanuna tabi yatırım fonlarını ifade eder.

[3] Geçersizliğin hükmü tartışmalıdır. Nitekim kimi yazar mutlak butlan ile sakat olur derken kimisi nisbi butlan ile hükümsüzdür demektedir.

[4] Madde 4/4 ve II.5.1 sayılı Tebliğ madde 13/10-11

[5] Sorumlu olma, kefil olma.

[6] MADDE 109 –

(1) Onaylı izahname yayımlama yükümlülüğünü yerine getirmeksizin sermaye piyasası araçlarını halka arz edenler ya da onaylı ihraç belgesi olmaksızın sermaye piyasası araçlarını satanlar iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar.

(2) Sermaye piyasasında izinsiz olarak faaliyette bulunanlar iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar. Bu kişiler, bu suçun icrası kapsamında aynı zamanda birinci fıkrada tanımlanan suçu da işledikleri takdirde, sadece bu fıkrada tanımlanan suçtan dolayı cezaya hükmedilir ve ceza yarı oranında artırılır.

[7] Süreyi Kurul belirler.

[8] Tebliğ II-5.1 madde 27/1.

[9] Tebliğ II-5.1 madde 27/1.

[10] Tebliğ II-5.1 madde 27/1.

[11] https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=18509&mevzuatTur=Teblig&mevzuatTertip=5

[12] NOT: Garantörün sorumluluğu kusura dayanmaz. Bunun sebebi garanti sözleşmesi sebebiyledir.

[13] TTK Madde 557 (2) Davacı birden çok sorumlu kişiyi zararın tamamı için birlikte dava edebilir ve hâkimin aynı davada her bir davalının tazminat borcunu belirlemesini isteyebilir.

[14] Tebliğ II-5.2 madde 14/3.

[15] Bu şirketler, kurulca belirlenen standartlara uygun olarak hazırlanmış son yıla ait bilançosuna göre, paylarının defter değeri nominal değerinin en az iki katı olan ortaklıklardan son hesap dönemi içinde net dönem karı elde etmiş olan ve aktif toplamı, 20 milyon TL’yi aşan şirketlerdir.