Yargıtay Kararları Çerçevesinden Milletlerarası Tahkim Hukuku İncelemesi

Yargıtay Kararları Çerçevesinden Milletlerarası Tahkim Hukuku İncelemesi

Yargıtay kararları doğrultusunda milletlerarası tahkim konusu üç ana başlık altında ele alınabilir:

1. Tahkim şartı veya sözleşmelerinin geçerliliği,

2. Tahkim özel yetkisi,

3. Tahkim kararlarının tenfizi.

1. Tahkim Şartının veya Sözleşmesinin Geçerliliği

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, E. 2009/3257, K. 2011/1675, T. 15.02.2011:

1.1 Kararın Özeti

Davacı, yük gemisinin karaya oturması sonucunda Kurtarma Yardım Sözleşmesi ("Sözleşme") imzaladığı davalı Kıyı Emniyet Müdürlüğü'nün, kurtarma işlemi sırasında gemiye zarar verdiğini iddia etmiştir. Davacı, bu zararın kurtarma ve yardım ücretiyle birlikte tazmin edilmesini talep etmiştir.

1.2 Davalının Savunması

Davalı, gemide oluşan zararın karaya oturma nedeniyle meydana geldiğini ve Sözleşme’de yer alan tahkim şartı gereğince kurtarma ve yardım ücretine ilişkin uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözülmesi gerektiğini ileri sürerek davanın reddini talep etmiştir.

1.3 Mahkeme Kararı

Mahkeme, davacının zarar sorumluluğunu davalıya isnat edemediğini ve tahkim şartı nedeniyle kurtarma ve yardım ücretine ilişkin uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözümlenmesi gerektiğini belirterek davayı reddetmiştir.

1.4 Yargıtay İncelemesi ve Kararı

Yargıtay, Sözleşme’deki tahkim şartının yalnızca davalıya tahkime başvurma yetkisi tanıdığını ve bu durumun davacının hak arama özgürlüğünü kısıtladığını tespit etmiştir. Ayrıca, mahkemenin uzmanlık gerektiren bir konuda bilirkişi incelemesi yapmadan karar verdiğini belirterek kararı bozmuştur.

1.5 Yargıtay'ın İlkesi

Yargıtay, tek taraflı tahkime başvurma yetkisini adil yargılanma hakkını ihlal edici ve geçersiz kabul etmektedir. Taraflar arasında eşitlik ilkesine aykırı olan bu tür düzenlemeler, tahkim şartının geçerliliğini ortadan kaldırır.

Yazılılık Koşulu

Yargıtay 19. Hukuk Dairesi, E. 2012/3057, K. 2012/8736, T. 24.05.2012

1.1 Kararın Özeti

Dava, taraflar arasındaki satım sözleşmesine dayalı olarak American Arbitration Association’ın (AAA) verdiği tahkim kararının New York Konvansiyonu hükümleri uyarınca Türkiye'de tanınması ve icrası talebine ilişkindir.

1.2 Davalının Savunması

Davalı, 2001 tarihli satım sözleşmesinde yer alan tahkim şartını kabul etmediğini, ayrıca bu sözleşmenin şirket yetkilisi tarafından imzalanmadığı için geçersiz olduğunu iddia etmiştir. Ayrıca, 2011 tarihli satım teyit mektubunda tahkim şartına herhangi bir atıfta bulunulmadığını belirterek tahkim heyetinin yetkisiz olduğunu ve davanın reddini talep etmiştir.

1.3 Mahkeme Kararı

Mahkeme, 2001 tarihli sözleşmedeki tahkim şartının davalı tarafından açıkça reddedilmediğini, tarafların sözleşme hükümlerini aynen ifa ettiğini ve bu nedenle tahkim şartını örtülü olarak kabul ettiklerini belirtmiştir. Ayrıca, 2011 yılındaki satım teyit mektubu için yeni bir imzanın gerekli olmadığına ve bu nedenle AAA kararının Türkiye’de tenfizine karar verilmesi gerektiğine hükmetmiştir.

1.4 Yargıtay İncelemesi ve Kararı

Yargıtay, New York Konvansiyonu’nun 2. maddesi gereği tahkim sözleşmesinin yazılılık şartına uygun olmasını zorunlu görmektedir. Kararda şu tespitler yapılmıştır:

a. 2001 tarihli sözleşme:

o Sözleşme, yazılılık şartını sağlamaktadır. Davalının, sözleşmenin yetkisiz kişilerce imzalandığına yönelik iddiası, sözleşmenin aynen ifa edilmiş olması nedeniyle geçerli kabul edilmemiştir.

b. 2011 tarihli sözleşme:

o 2001 tarihli sözleşmedeki tahkim şartına açık veya örtülü bir atıf bulunmamaktadır.

o Davalının, 2011 tarihli sözleşme hükümlerini aynen ifa ettiğine dair bir fiili kabul de bulunmamaktadır.

o Bu nedenle, taraflar arasında tahkim iradesinin uyuşmadığı kanaatine varılmıştır.

Sonuç olarak, Yargıtay, 2011 tarihli sözleşme açısından tahkim şartının yazılılık koşulunu karşılamadığı ve tarafların tahkime ilişkin açık bir irade beyanının bulunmadığı gerekçesiyle yerel mahkemenin tenfiz kararını bozmuştur.

Yargıtay, tahkim şartının geçerliliğini değerlendirirken açık kabulün yanı sıra, tarafların davranışlarından doğan örtülü bir iradeyi de dikkate almaktadır. Ancak, tarafların bu iradeyi net bir şekilde ortaya koymaması hâlinde tahkim şartının geçerli olmadığı sonucuna varmaktadır.

2. Tahkimde Özel Yetki

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E. 2011/11-742, K. 2010/3203, T. 22.02.2012

2.1 Kararın Özeti

Dava, davacı gemi işletme müteahhidinin, davalı taşıtanın acentesine karşı navlun sözleşmesinden doğan demuraj alacağının tahsiline ilişkindir.

2.2 Davalının Savunması

Davalı, navlun sözleşmesi gereği:

I. İngiliz Hukuku’nun uygulanması gerektiğini,

II. Sözleşmede tahkim şartı bulunduğunu,

III. Mahkemenin yetkisiz olduğunu,

IV. Demuraj alacağının gemilerin gecikmesine davacı tarafından sebep olunduğu gerekçesiyle haksız olduğunu ileri sürerek davanın reddini talep etmiştir.

2.3 Mahkeme Kararı

Mahkeme, navlun sözleşmesinde geçerli bir tahkim şartı bulunduğunu belirterek davayı görev yönünden reddetmiştir.

2.4 Yargıtay 11. Hukuk Dairesi Kararı

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, şu gerekçelerle mahkeme kararını bozmuştur:

A. Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 121:

o Bir acentenin, temsil ettiği kişi adına sözleşmeye taraf olabilmesi için yazılı bir yetkiye sahip olması gereklidir. Acentenin bu yetkiye sahip olduğuna dair bir kanıt bulunmamaktadır.

B. Borçlar Kanunu (BK) m. 388:

o Tahkim şartı gibi özel nitelikli bir sözleşme yapabilmesi için vekilin özel yetkiye sahip olması şarttır. Davalı acente, bu özel yetkiye sahip olmadan tahkim şartını kabul edemez.

2.5 Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (YHGK) Kararı

YHGK, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin gerekçesini haklı bulmuş ve direnme kararını bozmuştur. YHGK, özel yetki olmadan yapılan tahkim şartının geçersiz olduğuna karar vermiştir.

3. Tahkim Kararlarının Tenfizi

Yargıtay 15. Hukuk Dairesi, E. 2014/2183, K. 2014/3226, T. 12.05.2014

3.1 Kararın Özeti

Dava, eser sözleşmesinden doğan uyuşmazlığın, taraflar arasında yapılan sulh sözleşmesiyle çözülmesine rağmen, davalının bu sulh sözleşmesinin hükümlerini yerine getirmemesi üzerine, uyuşmazlıkları çözmeye yetkili kılınan Uluslararası Ticaret Odası (ICC) tahkim heyeti kararının Türkiye’de tenfizine ilişkindir.

3.2 Davalının Savunması

Davalı taraf, şu gerekçelerle tahkim kararının tenfizine itiraz etmiştir:

• Tahkim anlaşmasının geçersiz olduğu,

• Tahkim yargılamasının sulh ile sona erdiği,

• Tahkim kararında yer alan cezai şartın fahiş olduğu,

• Tahkim kararının hem usule hem de esasa ilişkin kamu düzenine aykırılık teşkil ettiği,

• Tenfiz için gerekli şartların sağlanmadığı.

3.3 Yerel Mahkeme Kararı

Yerel mahkeme, tenfiz şartlarını inceledikten sonra şu sonuca ulaşmıştır:

• Türk hukukunda, taraflara cezai şartın miktarını belirleme konusunda serbestlik tanınmış olsa da bu serbestlik mutlak değildir.

• Eğer cezai şart, bir tarafın ekonomik özgürlüğünü ağır şekilde kısıtlayacak, ekonomik geleceğini tehlikeye sokacak ya da orantısız bir yükümlülük yaratacak nitelikteyse, bu durum kamu düzenine aykırılık teşkil eder.

Bu gerekçelerle mahkeme, tahkim kararının tenfiz talebini reddetmiştir.

3.4 Yargıtay İncelemesi ve Kararı

Yargıtay, yerel mahkemenin kararını bozmuş ve şu gerekçelere dayanmıştır

i. Kamu Düzeni Kavramı

• Kamu düzeni, toplumsal yarar ve hukuk düzeni açısından vazgeçilmez nitelikte olan kurallarla ilişkilidir.

• Özel hukukta kamu düzenine ilişkin kurallar genellikle aile, miras, eşya ve vergi hukukuna aittir.

• Kamu düzenine aykırılık, yalnızca Türk hukuk sistemine veya emredici kurallara aykırılık anlamına gelmez. Türk hukukunun temel değerlerine, genel ahlak ve adap anlayışına, Anayasa’daki temel hak ve özgürlüklere, uluslararası kabul görmüş hukuk ilkelerine aykırılık teşkil etmelidir.

ii. Cezai Şartın Değerlendirilmesi

• Yargıtay, cezai şartın fahiş olmadığını ve davalının ekonomik özgürlüğünü tehlikeye sokmadığını tespit etmiştir.

• Bu nedenle, tahkim kararının Türk kamu düzenine aykırılık teşkil etmediğine karar vermiştir.

Son olarak Yargıtay 19. HD, E. 2015/9465, K. 2015/13105, T. 20.10.2015 kararında Yargıtay Yabancı hakem kararlarının tenfizinde görevli mahkemeyi belirlemiştir. Nitekim;

• Talep: Ticari satış sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıkta, yabancı hakem kararının tenfizi talep edilmiştir.

• Davalının İddiası: Tahkim şartının geçersiz olduğu ve Asliye Hukuk Mahkemesi’nin görevli olduğu.

• Yerel Mahkeme Kararı: MÖHUK m. 60 gereği Asliye Hukuk Mahkemesi’nin görevli olduğu belirtilerek görevsizlik kararı verilmiştir.

• Yargıtay Kararı

o MÖHUK m. 60/2'ye göre "Asliye Mahkemeleri" ifadesi hem Asliye Hukuk hem de Asliye Ticaret Mahkemelerini kapsar.

o Ticari nitelikli davalarda görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesidir.

• Sonuç: Yargıtay, ticari davalarda tenfiz taleplerinde Asliye Ticaret Mahkemesi’nin görevli olduğuna hükmederek yerel mahkeme kararını bozmuştur.

4. Önemli Bilgiler ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

1. Tek Taraflı Tahkim Yetkisi: Hukuki işlemlerde yalnızca bir tarafa tahkim yetkisi tanıyan anlaşmalardan kaçınılmalıdır.

2. Tahkim Sözleşmesinde Yazılılık: Tahkim sözleşmesi mutlaka yazılı olmalı ve her iki tarafça imzalanmalıdır.

3. Önceki sözleşmelere yapılan tahkim atıflarında şekil şartına uyulmalı ve karşı tarafın açık, yazılı rızası alınmalıdır.

4. Tahkim şartı veya sözleşmesi için karşı taraf temsilcisinin özel yetkili olup olmadığı tahkim süreci başlamadan teyit edilmelidir.

5. Tahkim şartında belirtilen heyet, tahkim yeri ve/veya kuruma bağlı kalınmalıdır.

6. Türkiye’de tenfizi talep edilen tahkim kararının kamu düzenine aykırılık yönünden ayrıntılı şekilde incelenmesi gerekir.

7. Görevli Mahkeme: Ticari uyuşmazlıklara ilişkin tahkim kararlarının tenfizi davalarında Asliye Ticaret Mahkemesi’nin görevli olduğuna dikkat edilmeli, usule ilişkin hatalar önlenmelidir.